Grenzeloos leren over meertaligheid

Het VVOB-programma rond gelijke onderwijskansen van eNSPIRED richt zich op het tot stand brengen van een internationale dialoog. Enspired wil onderwijsactoren inspireren over hoe werken aan gelijke onderwijskansen en omgaan met diversiteit in Vlaanderen anders kan. Het internationale gastcollege uit 2019 over grenzeloos leren over meertaligheid, door Kathleen Heugh (University of South Australia) & Piet van Avermaet (Steunpunt Diversiteit en Leren, UGent), biedt mooie inzichten die ook nu nog erg actueel zijn.

Beide experten pleiten voor het gebruik van de thuistaal in de klas en het positieve effect van het inzetten op meertaligheid in het onderwijs op leerlingen.

De onderzoeken die Kathleen Heugh voerde in haar thuisbasis, toonden aan dat het functioneel gebruiken van thuistalen in de klas een enorme troef is. Het zorgt zowel voor inclusie van kinderen met bv een migratieachtergrond als voor een verrijking voor de kinderen die de dominante/officiële taal spreken. Kinderen kunnen enorm veel leren van elkaar. Elke taal brengt ook kennis en cultuur mee, wat naast een verrijking ook een sterk hulpmiddel voor het verwerven van de instructietaal is. Ze benadrukt ook dat het inzetten op thuistalen in de klas niet wil zeggen dat er geen rekening meer gehouden wordt met de instructietaal, het is uiteraard belangrijk dat kinderen ook deze taal goed onder de knie krijgen.

We citeren ook graag de conclusie van Piet Van Avermaet, die tijdens zijn presentatie meertaligheid kaderde binnen sociale ongelijkheid in onderwijs. Hij wees erop dat een verandering in visie noodzakelijk is om de uitdagingen in de praktijk juist aan te pakken:

“Het Vlaamse beleid zet al jaren in op taal als belangrijkste aspect tot schoolsucces. Taal is hét kernwoord voor integratie in beleidsnota’s. Er wordt bovendien op veel plaatsen ingezet op een exclusief taalbadmodel. Uit internationaal onderzoek blijkt echter dat dit model weinig effectief is. Ondanks de sterke focus op Nederlands blijkt ook uit onderzoek dat de ongelijkheidskloof in onderwijs niet echt wordt gedicht. Het bannen of verbieden van de thuistaal is dus niet de beste keuze. Tegenover het taalbadmodel staat een meertalig model dat kinderen toelaat hun thuistalen op een nuttige manier in te zetten in de klas zodat ook hun kansen op schoolsucces en sociale participatie worden vergroot.”

Kathleen Heugh moedigt leerkrachten aan om niet bang te zijn om controle te verliezen wanneer ze thuistalen toelaten in de klas. “Het is een langzaam proces waarbij je als leerkracht zelf je weg moet zoeken om meertaligheid een plek te geven in de klas. Het is een kwestie van het juiste evenwicht vinden.” Het is niet noodzakelijk dat de leerkracht de moedertaal verstaat maar door een brug te slaan tussen de verschillende talen, geef je erkenning aan de moedertaal en de identiteit van de leerling.

Tot slot, de afgelegde projecten rond meertaligheid, zoals die van Onderwijscentrum Gent, zijn veelbelovend en tonen aan dat samenwerking tussen beleidsmakers, onderzoekers en onderwijs heel waardevol zijn. Bovendien dienen we meertaligheid binnen het grotere geheel en niet enkel in functie van onderwijs te bekijken. Wanneer meertaligheid verankerd is binnen een samenleving zal het eenvoudiger zijn om dit door te trekken naar het onderwijs. Het is belangrijk om in te zetten op mensen informeren en sensibiliseren, en specifiek ook met de ouders van anderstaligen aan de slag te gaan. Vaak heerst bij hen ook angst en onwetendheid en houden ze zich vast aan het idee dat hun kind enkel de nieuwe taal moet spreken om mee te kunnen op school.

“Meertaligheid is geen bedreiging. Integendeel zelfs. Het opent je blik op de wereld, het verrijkt je kennis en het maakt je toleranter.” (Sibo Kanobana, Universiteit Gent)

Voorjaar 2022, n.a.v. de instroom van leerlingen uit Oekraïne en deels ook uit Rusland in het Vlaamse onderwijs, lanceerde Lexima de mogelijkheid om gratis Alinea Online licenties voor Oekraïense leerlingen aan te vragen. Alinea Online beschikt nl. ook over een Oekraïense en Russische voorleesstem, en daarnaast bieden de beeldwoordenboeken, verklarende en vertalende woordenboeken een extra hulp om met deze anderstalige leerlingen in de klas aan de slag te gaan. Daar lees je hier meer over.

eNSPIRED – VVOB

De volledige overzichtspublicatie “Onderwijs van de toekomst. De impact van internationale dialoog.” van eNSPIRED vind je hier. De pagina’s 62 t.e.m. 75 gaan over meertaligheid.

Het samenvattende nieuwsartikel lees je hier.

eNSPIRED is de roepnaam van het VVOB-programma rond gelijke onderwijskansen. Via onderwijspraktijken uit Afrika, Azië en Zuid-Amerika wil eNSPIRED een internationale dialoog tot stand brengen en onderwijsactoren inspireren over hoe werken aan gelijke onderwijskansen en omgaan met diversiteit in Vlaanderen anders kan.